POSTACIE, WYDARZENIA, MIEJSCOWSCI HISTORYCZNE
WALTER VON STADION
Byl rycerzem niemieckim. Zostal wziety do niewoli przez Litwinow. Poslubil corke Kiejstuta - wladcy Litwy - i uciekl z nia potajemnie na ziemie Zakonu Krzyzackiego. Nie zyl jednak z nia, ale umiescil w klasztorze.
KONRAD WALLENROD
Zgodnie z kronikami nie pochodzil ze slawnej w Niemczech rodziny Wallernrodow. Udawal tylko bliskie pokrewienstwo. Podobno byl czyims synem z nieprawego loza. Bardzo krotko sprawowal rzady nad Zakonem. Nadarzyla sie wtedy wojna z Litwa, poniewaz ksiaze Witold sam chcial sprowadzic Krzyzakow na Wilno, przeciwko swojemu stryjowi. Oferowal nawet duze pieniadze. Wallenrod jednak odkladal wojne. Malo tego, wszedl w uklady z Witoldem i przekonal go do zawarcia sojuszu z Jagiella. Kiedy jednak ksiaze Witold zmienil swoj przyjacielski stosunek do Krzyzakow na wrogi i napadl ich zamki, do ktorych wchodzil z zaskoczenia jako przyjaciel wielkiego mistrza, Wallenrod oglosil kruc jate. Ze skarbu zakonnego wylozyl ogromna sume 5tys marek na zorganizowanie wojska i podazyl na Litwe. Nie spieszyl sie jednak ze zdobywaniem miast. Najczesciej ucztowal i opoznial dzialania wojenne. Trwalo to pare miesiecy. Kiedy nadeszla jesien, Wallenrod uciekl do Prus. Pozostawil oboz zupelnie pozbawiony zywnosci i w bezladzie. Kronikarze nie znali przyczyny takiego zachowania. Niektorzy uwazali, ze mistrz dostal pomieszania zmyslow. Istnialy przypuszczenia, ze byl on Litwinem, znanym z historii Walterem-Stadio - nem, ktory wstapil do Zakonu, aby sie zemscic.
Wallenrod zmarl nagle w Maryjenburgu w 1394r. w calkowitym oblakaniu, bez namaszczenia i kaplanskiego blogoslawienstwa. Jego smierci towarzyszyly bardzo dziwne zdarzenia: szalaly burze, ulewy i powodzie. rzeki: Wisla i Nogat wystapily ze swoich koryt i zaczely plynac nowym lozyskiem.
Zgodnie z przekazem kronikarzy, Wallenrod byl dumny i wyjatkowo okrutny. Naduzywal trunkow i wcale nie dbal o wiare. Zywil nawet nienawisc do duchownych.
W 1391r. na przyklad kazal poucinac rece wszystkim chlopom pruskim ze swojej diecezji. Kronikarze przyznawali jednak, ze wallenrod odznaczal sie ogromnym mestwem, wielkoscia umyslu, czasem nawet szlachetnoscia. Mial ciekawa osobowosc, dzieki czemu udalo mu sie tak dlugo panowac nad Krzyzakami i doprowadzic do ich okresowej kleski.
HALBAN
Kronikarze nazywali go: doktorem Leanderem von Albanusem. Byl on mnichem i powiernikiem Wallenroda, ktorego nigdy nie opuszczal. Cechowalo go heretyczne podejscie do swiata. Mial sklonnosci do czarnoksiestwa i roznych poganskich praktyk. Sprytnie jednak udawal poboznosc. Nie wiadomo w jaki sposob zginal. Niektorzy kronikarze pisali, ze utonal; inni ze uciekl potajemnie.
MENDOG
Znany byl rowniez jako Mindogas, Mindowe, Mindak, Mendulf Ryngoltowic. Byl wielkim ksieciem litewskim. To on, wedlug przekazow historycznych, wniosl Litwe do potegi. Przyjal wiare chrzescijanska. Koronowal sie w 1252r. na krola Litwy. Jego grob znajduje sie niedaleko Nowogrodka pod gora, zwana od pokolen Mendogowa.
KIEJSTUT
Zyl w latach 1297-1382. Byl synem Gedymina oraz wladca Litwy wraz ze swoim bratem Oligierdem. Mieszkal w Trokach, gdzie znajdowaly sie dwa zamki: jeden zbudowany na wyspie. Jego zona nazywala sie Biruta. Bardzo ja kochal. Byla przedtem kaplanka, ale ksiaze porwal ja mimo, ze nie bylo to latwe. Kiejstut mial synow: itolda, Zbigniewa, ktorego zabili Tatrzy oraz corke, porwana przez Waltera von Stadion. Kiejstut odznaczal sie ogromnym bohaterstwem i walecznoscia, a takze patriotyzmem i przywiazaniem do tradycji i obyczajow litewskich. Bez przerwy prowadzil wojny z Krzyzakami, ktorzy napadli na jego kraj. Czesto odnosil zwyciestwa. Zostal uwieziony przez Jagielle, a potem zamordowany.
WITOLD
Zyl w latach 1352-1430. Byl synem Kiejstuta i stryjecznym bratem Wladyslawa Jagielly. W historii zapisal sie jako poteny wladca Litwy, ktora scentralizowal. Po wypedzeniu z Wilna Skirgajly, najmlodszego z braci Jagielly, ktorego ten wyznaczyl namiestnikiem, Witold sam oglosil sie wielkim ksieciem. Przeciwko Wladyslowowi Jagielle szukal rowniez pomocy u Krzyzakow. Potem jednak stal sie ich zacietym wrogiem. Podstepem zdobywal zamki krzyzackie, ktore odwiedzal jako gosc i przyjaciel wielkiego mistrza krzyzackiego. W ten sposob wymordowal wielu Niemcow. Jego dzialania staly sie powodem wojny krzyzacko-litewskiej. Ksiaze Witold bral udzial w bitwie pod Grunwaldem jako naczelny wodz wojsk litewskich.
OLGIERD
Zyl w latach 1296-1377. Od 1345 roku byl wraz z bratem Kiejstutem Wielkim Ksieciem Litewskim. Jego synem byl Wladyslaw Jagiello. Ksiaze Olgierd odznaczyl sie niezwykla walecznoscia. Udalo mu sie dwukrotnie poszerzyc terytorium Litwy.
PUSTELINICA
W sredniowieczu zyla pustelnica, ktora po smierci meza, kazala zamurowac sie w osobnej celi klasztornej az do konca jej dni. Po smierci jej grob slynal z licznych cudow. Kobieta nazywala sie Dorota i pochodzila ze wsi o nazwie: Wielka Montowa. Zamurowano ja jednak nie w Maryjenburgu, ale w Marienwerd (Kwidzyniu).
MARYJENBURG
Po polsku nosil nazwe: Malbork. Bylo stolica panstwa Krzyzakow. Miasto mialo charakter obronny. W czasach Kaziemierza Jagiellonczyka zostalo polaczone do Rzeczpospolitej, ale potem przejeli je margrabowie brandenburscy, nastepnie stalo sie wlasnoscia krolow pruskich.
ZAMEK SWENTOR
Byl to zamek w Wilnie, w ktorym utrzymywano kiedys znicz, czyli ogien wieczny.
NOWOGRODEK
Miasto na Litwie, zalozone przez Jadzwingow, ktore pozniej stalo sie stolica Rusinow. Nastepnie zburzyli je Tatarzy podczas tzw. Zagonu Batego. Po jakims czasie Nowogrodek zostal wyzwolony, ale ponownie zajely go wojska litewskie pod wodza Erdziwilla Mont - wilowicza, ksiecia litewskiego. Uczynil on z tego miasta swoja stolice. Zbudowal nowy zamek na wysokiej gorze, na ktorej stal przedtem zamek ksiecia ruskiego. Montwilowicz opanowal miasto bez rozlewu krwi, poniewaz nie bylo go komu bronic. Objal w posiadanie tez czesc ziemi ruskiej i oglosil sie wielkim ksieciem nowogrodzkim. Nowogrod Wielki, bo taka nazwe nosilo wczesniej miasto, lezalo niedaleko jeziora Ilmen. Od X do XVw. stanowilo centralny osrodek panstwa litewskiego. Slynelo ze swoich bogactw. Byl osrodkiem kulturalnym i handlowym.
ZAKON KRZYZACKI
Zwany byl rowniez Zakonem Kawalerow Szpitalnych, Marianitow, Teutonow (Zakon Rycerzy Teutonskich, czyli niemieckich). Zostal ufundowany w Palestynie w 1109r. W 1226r. do Polski sprowadzil go ksiaze Konrad Mazowiecki, w celu obrony swoich ziem przed Prusakami. Tymczasem, Krzyzacy stali sie wyjatkowo grozni rowniez dla Polakow. Nie dbali wcale o szerzenie wiary chrzescijanskiej. Byli wyjatkowo okrutni, dumni, zachlanni na dobra materialne. To wlasnie oni przeszkadzali w nawracaniu pogan, zagrabiali majatki koscielne. Napadali na Prusakow i Litwinow, zabierajac im ziemie. Czynili to wszystko pod haslem nawracania pogan na wiare chrzescijanska. Jednak nie zawsze o to chodzilo. Dla przykladu, ksiaze Nowogrodka obiecal przyjac gloszona przez Krzyzakow wiare, w zamian za zwrot swoich ziem. Oni jednak odrzucili jego propozycje. Wyraznie zalezalo im na calkowitym przejeciu majatkow narodow poganskich, na haraczach i na zupelnym wytepieniu pogan. W 1283 Krzyzacy calkowicie podbili Prusy i uniemozliwili im odrodzenie sie. Sukcesywnie napadali na Litwe i graniczne miejscowosci polskie.
Po pobiciu jakiegos kraju zabraniali ludziom mowic w ich jezyku i wyznawac dawna religie. Narzucali wiare chrzescijanska. Jezyk niemiecki wprowadzili do urzedow i na dworach. Kazdy, kto nie przestrzegal tego, byl skazywany na kare smierci. Krzyzacy wyrzucili tez z kraju wszystkich Poganow, Zydow i wajdelotow. Tych ostatnich za to ze znali dzieje narodu i mogli je przekazywac kolejnym pokoleniom. Krzyzacy zakazywali rowniez dawnych obrzedow i obyczajow.
Na czele Zakonu stal wielki mistrz. Kolejnymi w hierarchii: byli wielki komtur, tretzel, czyli podskarni, marszalek (hetman) i komturowie, tzn. komandorowie poszczegolnych konwentow w miastach i zamkach. Wosjko skladalo sie z samych braci zakonnych, giermkow i laikow - tez nalezacych do Zakonu, rajtarow (jazdy) ochotnikow lub zacieznych, a takze piechoty, bedacej na utrzymaniu zakonu, tzw. knechty.
Biskupi czesto skarzyli sie przed papiezem, ze Krzyzacy przeszkadzaja w nawracaniu pogan, wydzieraja majatki koscielne, nekaja duchowienstwo chrzescijanskie.
Krzyzacy cechowali sie wysokim wzrostem i ogromna sila. Tym roznili sie od innych ludow. Trudno bylo wytrzymac uderzenia ich kopii. Z latwoscia wysadzali z koni wojownikow litewskich, czy pruskich podczas pojedynkow.
JADZWINGOWIE
Byli plemieniem, pokrewnym Litwinom. Zamieszkiwali ziemnie, nazwane pozniej Podlasiem. Istnieli od XIII wieku. Potem, na skutek tepienia ich, zamieszali sie z Polakami, lub Rusinami.
PRUSACY
Bylo to plemie, mieszkajace nad Baltykiem, pokrewne Lotyszom i Litwinom. Krzyzacy doprowadzili do zupelnego wyniszczenia ich, lub do wynarodowienia.
ZMUDZINI
Mieszkali nad dolnym Niemnem. W XIII wieku byli atakowani zarowno przez Krzyzakow, jak i Litwinow. Za panowania ksiecia Mendoga, znalezli sie pod panowaniem Litwy. W XIV wieku stracili calkowicie samodzielnosc i stali sie czescia Litwy. Zmudz slynela z hodowli koni. Byla to rasa, wywodzaca sie z koni dzikich. Mialy one wysokosc zaledwie 140cm..., ale wazyly ponad 400kg. Byly wiec bardzo silne i wytrzymale.
SZCZORSE
Byly to straozytne ziemie rodu Chreptowiczow, bardzo znanej rodziny na Litwie, znajdowaly sie na wschod od Nowogrodzka.
MORZE BALTYK
Nazywane bylo w sredniowieczu przez Litwinow morzem Wariagskim, lub Normandzkim.
KOWNO
Miasto na Litwie, lezace nad Niemnem. Powstalo w XIII wieku. Znajdowala sie w nim swiatynia boga grzmotow - Perkuna. Miasto wiele razy bylo oblegane przez Krzyzakow (m.in w latach: 1362, 1364, 1369.) ze wzgledu na religijny charakter.
KIEJDANY
Jeszcze w XIV wieku byly niewielka osada rybacka. Lezaly na polnoc od Kowna.
KLAJPEDA
Miasto, zalozone w XIII wieku. Znajduje sie nad Zatoka Kuronska
POLAGI
Miejscowosc nad Baltykiem, niedaleko Klajpedy.
TROKI
Byly stolica kraju Kiejstuta. Miasto posiadalo dwa zamki. Jeden zostal zbudowany na jeziorze. Dziedzicem grodu zostal ksiaze Witold.
LIDA
Miasto miedzy Wilnem a Nowogrodkiem. W XIV wieku bylo stolica Ksiestwa Lidzkiego. Nalezalo przedtem do Giedymina, ktory wybudowal tu wielki zamek.
